امروزه تقریبا همه کارشناسان ومدیران،در رده های مختلف،بر سر جایگزینی برنامه محوری به جای کتاب محوری در نظام آموزشی کشور،اتفاق نظر دارند.براین اساس،آموزش از طریق یک برنامه تلفیقی اجرا می شود که بخش های مختلف این برنامه به صورت یک مجموعه در خدمت اهداف آموزشی خواهد بود.در نظام آموزشی برنامه محور،مولف کتاب درسی با توجه به تمام امکانات برنامه به تالیف کتاب دست می زند و کتاب را یکی از بخش های برنامه می بیند نه کل آن،به همین دلیل در کتاب او فضاهای خالی زیادی وجود خواهد داشت که با حضور معلم،عکس و تصویر،مواد کمک آموزشی،رسانه های دیداری و شنیداری،کارعملی ویا حتی بازی و گردش علمی تکمیل ودر نهایت حاصل کار در قالب یک بسته آموزشی به مدارس عرضه خواهد شد.

اگر به فرآیند تهیه هر یک از اجزاء یک بسته آموزشی توجه کنیم،می بینیم که به دلیل یکی بودن برنامه درسی و کتاب درسی،نظام آموزشی ما تا به امروز،تنها در بخش تالیف کتاب درسی توانسته احتیاجات مدارس را فراهم کند،واز آنجا که بقیه موارد یا جزئی از برنامه نبوده اند ویا به عنوان اجزاء فرعی به آنها نگاه شده،برنامه ریزی مناسبی نیز برای تولید آنها صورت نگرفته است.حال که تغییر رویکرد از کتاب محوری به برنامه محوری اجتناب ناپذیر بوده و از سوی اکثر قریب به اتفاق کارشناسان،برنامه ریزان و مدیران بر اجرای آن تاکید می شود،طبیعی است که باید برای تهیه سایر بخش های برنامه درسی نیز مانند کتای درسی و مواد چاپی،که تشکیلات گسترده وسازمان یافته ای دارد،برنامه ریزی کرد.

یکی از مهمترین بخش های برنامه درسی فیلم آموزشی است.با وجود تجربه چندین ساله تولید رسانه های دیداری و شنیداری آموزشی در بخش دولتی،و علی رغم وجود دوره های موفق،به دلایل مختلفی از قبیل: عدم استقلال مالی، نحوه اختصاص بودجه ، ساختار پرسنلی ناهماهنگ، همخوان نبودن نقش ها با وظایف و اختیارات،نداشتتن یک برنامه راهبردی درازمدت و مهم تر از همه دیده نشدن فیلم به عنوان یکی از ارکان برنامه درسی،متاسفانه امکان اجرای اصلی ترین شرط تولید فیلم آموزشی،یعنی راه اندازی یک سیستم تولید فیلم آموزشی فراهم نشده است.سیستمی که قادر به ایجاد یک چرخه تولید،توزیع و تکثیر باشد و بتواند با رساندن فیلم آموزشی به کلاس درس،به عنوان یکی از نیازهای آموزشی دانش آموزان در برنامه درسی،به فعالیت خود ادامه دهد.

هر چند در بخش دولتی،همانگونه که ذکر شد، موفقیت هایی در زمینه تولید فیلم آموزشی به دست آمده،ولی با بررسی دقیق روند فعالیت در گذشته،این سوآل مطرح می شود که آیا امکان راه اندازی سیستم تولید فیلم آموزشی در بخش دولتی،با توجه به ویژگی این کار و تقابل آن باروال اداری،وجود دارد؟آیااین کار با اهداف بلند مدت دولت در زمینه خصوصی سازی منافاتی ندارد؟وآیا اگر طی یک پروسه چند مرحله ای این سیستم در بخش خصوصی،بدون اتکا به بودجه دولتی،راه اندازی شود کارآمدتر نخواهد بود؟

متاسفانه شرایطی که در حال حاضر حاکم بر فضای تولید فیلم آموزشی است به هیچ وجه برای ترغیب بخش خصوصی جذابیت لازم برای سرمایه گذاری را ندارد،ولی می توان شرایطی فراهم کرد که بخش خصوصی به گام نهادن در این راه ترغیب شود.برای رسیدن به این هدف باید طبق یک برنامه ریزی دقیق،بخش دولتی ابتدا با حمایت های خود بخش خصوصی را به فعالیت در این زمینه علاقمند کند و با فراهم کردن بسترهای لازم،به منظور بالا بردن ضریب اطمینان سرمایه گذاری،شرایط راه اندازی یک چرخه تولید،تکثیر و توزیع فیلم آموزشی را ایجاد نماید.به این منظور انجام اقداماتی از قبیل:گنجاندن فیلم در برنامه درسی و تاکید به استفاده از آن در کتاب های درسی و طراحی آزمون ها،ترویج و بسط فرهنگ استفاده از فیلم آموزشی در مدارس و خانواده ها،حمایت از تولیدکنندگان فیلم آموزشی با پشتیبانی از قانون حق انحصاری تکثیر و فروش محصولات در مدارس ضروری به نظر می رسد.در تمام این مراحل بایداین نکته را در نظر داشت که هدف از اجرای این طرح فراهم آوردن شرایطی است که در آن بخش خصوصی  بتواند خود تولید کند ، فیلم ها را  به کلاس درس برساند و با استفاده از درآمد به دست آمده به فعالیت خود ادامه دهد.طبیعی است که رسیدن به این هدف نیازمند تدوین طرحی چند مرحله ای است تا با گذار از این مراحل امکان رسیدن به هدف نهایی فراهم شود.

                                            رضا ضیایی دوستان